Wizyta Ignacego Jana Paderewskiego rozgrzała emocje patriotyczne w Poznaniu. Wygłosił on płomienne przemówienie, zaś wiele poznańskich budynków było udekorowanych flagami biało-czerwonymi oraz państw Ententy, które wygrały I wojnę światową. Poznań znajdował się jednak we władaniu Niemców, którzy z tych wydarzeń nie byli zadowoleni. Wieczorem 27 grudnia doszło do zamieszek, które stały się początkiem Powstania Wielkopolskiego.
Dość szybko miasto to zostało przejęte przez Polaków, na czele administracji poznańskiej postawiono Jana Maciaszka, którego los później skojarzył z Bydgoszczą, gdzie został wybrany pierwszym komisarycznym prezydentem.
Z zajętego niedługo po Poznaniu Gniezna wyruszył zbrojnie w kierunku Kujaw kpt. Paweł Cyms, który na trwałe wpisał się w historie naszego regionu.
Sytuacja polityczna i przyczyny wybuchu powstania
11 listopada świętowaliśmy odzyskanie przez Polski niepodległości. Tak naprawdę data 11 listopada 1918 roku to jest powrót podmiotowości politycznej Polski, która przez ponad 100 lat nie znajdowała się na mapie Europy. Kształt przyszłej Polski nie był wówczas jeszcze ustalony, zaś Niemcy nie zamierzali biernie oddawać swoich wschodnich ziem. Mimo tego listopadowa data została przyjęta w naszym regionie z wielkim entuzjazmem, gdyż dawała duże nadzieje. W wielu polskich domach na Kujawach i Wielkopolsce 24 grudnia 1918 roku składano sobie życzenia, aby kolejną wigilię móc obchodzić już w państwie polskim. O ile w przypadku Poznania i Inowrocławia to się spełniło, to Bydgoszczy przyszło poczekać nieco dłużej.
Inowrocław wyzwolony został już 6 stycznia 1919 roku przez powstańców podległych kapitanowi Pawłowi Cymsowi. Podjęta przez niego decyzja o szturmie była bardzo odważna, wbrew poleceniom głównodowodzących powstaniem. Kilka lat później historycy przyznali jednak rację Cymsowi, przy tym twierdząc, że miała one duże znaczenie dla powodzenia całego powstania.
Walki toczyły się także na Pałukach i Krajnie, dość zacięte boje toczono o Szubin. Kcynia została wyzwolona w noc sylwestrową z 1918 na 1919 rok. Z tego też powodu Powstanie Wielkopolskie jest ważnym elementem tożsamości naszego regionu.
Powstanie formalnie zakończyło się w lutym, gdy państwa Ententy podpisały z Niemcami rozejm w Trewierze, który wydłużał zawieszenie broni po I wojnie światowej. To porozumienie uznawało także wszelkie zdobycze terytorialne powstańców, czyli w praktyce podkreślało sukces tego zrywu niepodległościowego.
Bydgoszcz znajdowała się jednak cały czas na terenach będących pod kontrolą niemiecką, gdyż stacjonował w tym mieście silny garnizon pruski. Co prawda rozważano zbrojne wyzwolenie tego miasta, lecz odradzali ten krok Francuzi, gdyż w Paryżu odbywała się wówczas konferencja pokojowa, na której Polskę obok Ignacego Paderewskiego reprezentował Roman Dmowski. W czerwcu podpisano Traktat Wersalski, który w życie wszedł w styczniu 1920 roku, na jego mocy Bydgoszcz wróciła do Polski.
Dobrze przygotowane powstanie
O sukcesie Powstania Wielkopolskiego zadecydował nie tylko element czynu zbrojnego, ale także trwająca od wielu lat praca organiczna i budowanie siły polskiego kapitału na tych ziemiach. Było to też przeciwdziałanie germanizacji i gospodarcza walka z niemieckim kapitałem, który chciał kolonizować dotąd rdzenne polskie ziemie. Była to też wreszcie walka polityczna o prawa Polaków. Miejmy zatem dzisiaj w pamięci także wybitnych bydgoszczan jak – Emil Warmiński, Jan Biziel czy Teofil Magdziński.
Pamiętajmy w 96 rocznicę
W sobotę 27 grudnia w wielu miejscach naszego regionu będą odbywać się uroczystości poświęcone 96 rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego. W Bydgoszczy o godzinie 10 w kościele garnizonowym przy Rondzie Bernardyńskim bp. Jan Tyrawa będzie przewodniczyły okolicznościowej eucharystii, po której pod jedynym w Polsce pomnikiem Nieznanego Powstańca Wielkopolskiego odbędzie się uroczystość patriotyczna. W tym samym czasie odbywać będą się uroczystości w Mroczy w powiecie nakielskim.
Ciekawą propozycję przygotują także inowrocławscy harcerze. O godzinie 11:00 na terenie Przystani Kajakowo-Żeglarskiej ZHR odbędzie się inscenizacja walk powstańczych. Będzie także możliwość obejrzenia wystawy poświęconej marszowi kpt. Pawła Cymsa przez Kujawy.
Uroczystości odbywać się będą także w Kruszwicy. Nadgoplańskie Towarzystwo Historyczne o godzinie 15:00 zbierze się we wsi Chełmce.