Z historią Kujaw związany jest król, który na świat przyszedł 30 kwietnia 1310 roku w miejscowości Kowal na Kujawach. Mowa oczywiście o Kazimierzu III zwanym Wielkim. W trakcie trwających 37 lat rządów zdołał dwukrotnie powiększyć obszar Królestwa Polskiego. Był ostatnim królem z dynastii Piastów.

Kazimierz był najmłodszym dzieckiem i jedynym żyjącym synem króla Władysława Łokietka oraz Jadwigi Bolesławówny. Po śmierci ojca w 1333 r. został jednomyślnie wybrany na króla Polski, jednak jego bezpośrednia władza rozciągała się wówczas jedynie nad terenami Małopolski i Wielkopolski. Co więcej, z trudem dźwignięte z okresu rozbicia dzielnicowego państwo było w stanie wojny z zakonem krzyżackim i Królestwem Czech. Mając świadomość przewagi militarnej wrogów, postanowił wygasić konflikty droga mediacji. Pretensje monarchy czeskiego do tytułu króla Polski zdołał oddalić za cenę 20 tys. kop groszy praskich. Po kilki latach starań doprowadził do zawarcia pokoju również z Krzyżakami, w myśl którego odzyskano utracone przez ojca Kujawy oraz ziemię dobrzyńska. Osiągnięcie to zostało jednak okupione uznaniem praw zakonu do Pomorza. Również dzięki układowi zawartemu z księciem halickim Bolesławem Jerzym Trojdenowicem otworzyła się po jego bezpotomnej śmierci w 130 r. możliwość przyłączenia Rusi Halicko-Wołyńskiej. Tym razem jednak realizacja tego historycznego przedsięwzięcia przerodziła się w wieloletnie walki z pragnącymi zająć te ziemie Litwinami, a także cichą rywalizację z sojuszniczymi Węgrami.

Kolejnym sukcesem terytorialnym króla Kazimierza było przyłączenie oraz zhołdowanie w latach 50. XIV w. wszystkich ziem Mazowsza. Dzięki kwitnącemu za czasów ostatniego Piasta Osadnictwu rosły wpływy z powstających wsi i miast. Z kolei w starych ośrodkach miejskich, leżących na ważnych szlakach handlowych, dzięki przywilejom królewskim rozwijał się handel. Zyski płynące z wymienionych źródeł posłużyły synowi Łokietka do podniesienia obronności kraju. Zgodnie z powiedzeniem, że „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”, z jego inicjatywy wzniesiono kilkadziesiąt zamków, a liczne miasta zostały otoczone murami. Zadbał również o unowocześnienie armii.

To właśnie temu królowi Kruszwica zawdzięcza wzniesienie warowni, której pozostałości możemy oglądać do dziś na kruszwickiej Górze Zamkowej.

O wszechstronności władcy wymownie świadczyły działania w kierunku zreformowania zróżnicowanego w poszczególnych częściach kraju prawa, systemu monetarnego oraz liczne królewskie fundacje. To dzięki niemu w 1364 r. w Krakowie powstał drugi w Europie Środkowej uniwersytet.

U schyłku życia król zdołał jeszcze powiększyć swoje władanie o Santok, Wałcz i Czaplinek. Kazimierz Wielki zapisał się jako władca tolerancyjny dla różnych wyznań i stanów. Mimo, że nie stronił od romansów, nie miał z żadną z czterech żon, ani kochanek potomka.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła:

H. Samsonowicz, Historia Polski do roku 1795, 1990.

O. Balzer, Geneologia Piastów, Avalon 2005.

J. Dąbrowski, Kazimierz Wielki, Twórca Korony Królestwa Polskiego, Kraków 2007.

W Sieci, Historii, nr 04.2016.

K. Jasiński, Rodowód Piastów, Kraków 2007.

S. Szczur, Historia Polski, Średniowiecze, Kraków 2002.

J. Wyrozumski, Kazimierz Wielki, Wrocław 1986.