Doktor Stefan Pastuszewski wspomniał, że w Bydgoszczy i najbliższych jej okolicach (mowa o dzisiejszych dzielnicach miasta) ludność polskojęzyczna stanowiła około 30% populacji, ale byli to też Żydzi, Białorusi i Ukraińcy, czyli nie koniecznie ludność całkowicie utożsamiająca się z niepodległościowymi dążeniami narodu polskiego. W 1916 roku władze pruskie chcąc pozyskać polskich rekrutów na fronty I wojny światowej zapowiedziały intencje utworzenia Królestwa Polskiego - Polacy w Bydgoszczy zajmowali postawę lojalistyczną, która wiązała się rzetelnie wypełnianiem obowiązku poborowego.

Postawa Polaków na Kujawach i w Wielkopolsce zmieniła się jednak - W drugiej połowie 1917 roku przywódcy ruchu polskiego w zaborze pruskim zmienili postawę na niepodległościową. (...)Posłowie polscy w parlamencie Rzeszy wygłosili oświadczenie o przyszłych granicach państwa polskiego, które w założeniach amerykańskich powinno objąć Kujawy i Wielkopolskę. I uzyskać dostęp do morza – wyjaśniał Pastuszewski - W Bydgoszczy powstał wówczas tajny komitet obywatelski, to są już elementy działania na rzecz Polski, którego liderami byli dr Jan Biziel i Melchior Wierzbicki. Już wtedy typowano osoby na urzędy i stanowiska zajmowane przez Niemców.

Niemiecka Republika Wschodnia

7 maja w Paryżu niemieckiej delegacji przedstawiono projekt traktatu pokojowego, który zakładał wejście Bydgoszczy w granice Polski, co wywołało akcje protestacyjne niemieckich nacjonalistów nad Brdą. Doszło do działań zbrojnych, agresji wobec aktywności politycznej Polaków w Bydgoszczy. Chciano powołać nawet nowe państwo Niemiecką Republikę Wschodnią.

Do akcji wkroczyli jednak robotnicy - Rada Robotnicza w Bydgoszczy opowiedziała się za przyjęciem traktatu wersalskiego, czyli przeciw rozpoczęciu wojny domowej. 25 czerwca 1919 roku, 3 dni przed ogłoszeniem traktatu pokojowego, odbyło się wspólne posiedzenie polskich i niemieckich organizacji robotniczych. W przyjętej rezolucji stwierdzono, że polscy i niemieccy robotnicy utworzą wspólną straż ludową, która zagwarantuje zachowanie spokoju i porządku Bydgoszczy do czasu ustanowienia polskich władz. Płaszczyzną tego międzynarodościowego posunięcia były interesy klasowe.

Rewolucja listopadowa

Główna przyczyną ogłoszenia 11 listopada przez Niemcy kapitulacji był wybuch rewolucji robotniczej w tym państwie. Wewnętrzne problemy państwa niemieckiego otworzyły pole do powodzenia Powstania Wielkopolskiego. Jak wynika z prelekcji dr Pastuszewskiego, rewolucja miała również wpływ na wydarzenia w Bydgoszczy. 11 listopada 1918 roku, gdy w Warszawie Polska ogłosiła niepodległość, w Bydgoszczy władzę przejęła Rada Żołnierzy.

Cały program konferencji w 100. rocznicę podpisania Traktatu Wersalskiego:

- dr Sławomir Łaniecki - Powstanie Wielkopolskie - Traktat Wersalski, a Bydgoszcz (więcej o tym wykładzie - ,Sukces Powstania Wielkopolskiego miał niebagatelny wpływ na rozstrzygnięcia konferencji pokojowej” )

- dr Monika Opioła-Cegiełka - ,,Żyjemy w tych czasach gdzie nie pora na żal". Ignacy Jan Paderewski o znękanej Ojczyźnie (więcej o tym wykładzie - Traktat Wersalski ukoronował wykonywaną przez lata pracę )

- dr Stefan Pastuszewski - Społeczeństwo Bydgoszczy, a Traktat Wersalski

Za pomoc w przygotowaniu materiału dziękujemy Urzędowi Miasta Bydgoszczy, dziękujemy także Towarzystwu Pamięci Powstania Wielkopolskiego za uświetnienie obchodów.

Zainteresowanych tematyką zapraszamy również do serwisu: www.niepodleglabydgoszcz.pl