5 stycznia 1919 roku po brawurowej akcji powstańców dowodzonych przez kpt. Pawła Cymsa Polacy zajęli Inowrocław. Było to drugie największe miasto kontrolowane przez powstańców, za Poznaniem. W kolejnych dniach powstańcy ruszyli na północ od Inowrocławia, w kierunku Bydgoszczy. W nocy z 10 na 11 stycznia powstańcy bez walki zajęli Nową Wieś Wielką. Rozpoczęły się przygotowania do dalszej ofensywy. W nocy z 20 na 21 stycznia doszło do walk pod samą Bydgoszczą, w Brzozie. Początkowo bitwa wydawała się do wygrania przez powstańców, ale użycie przez Niemców pociągu pancernego przechyliło wynik bitwy na ich korzyść. W tym boju poległo 19 młodych powstańców.

W kolejnych dniach Niemcy z użyciem pociągu zaatakują Nową Wieś Wielką – 30 stycznia po krwawych bojach zmuszą powstańców do wycofania się do połowy drogi na Inowrocław.

Brzoza kultywuje pamięć

O tym, że Brzoza pamięta o Powstaniu Wielkopolskim świadczy okazały pomnik. Pierwotnie powstał on w 1923 roku, jako grób poległych w nocy z 19 na 20 stycznia 1920 roku powstańców. W 1940 roku Niemcy, którzy po wybuchu II wojny światowej wrócili na te tereny, zniszczyli pomnik. Inicjatywa odbudowy pomnika pojawiła się w 2009 roku, w 2012 roku odsłonięto zrekonstruowany monument.

O walkach o Rynarzewo piszemy - Sto lat temu Niemcy ruszyli do kontrofensywy